تحصیل در آلمان، هزینه، مزایا و بورسیه تحصیلی

تحصیل در آلمان برای دانشجویان بین‌المللی یک گزینه عالی به شمار می‌رود. آلمان با ارائه تحصیل تقریبا رایگان، کیفیت بالای آموزش، و فرصت‌های شغلی پس از فارغ‌التحصیلی، برای بسیاری مقصدی ایده آل است. دانشگاه‌های آلمان به خاطر تاریخچه پژوهشی و علمی طولانی و ارائه برنامه‌هایی مدرن در صدر جدول‌های جهانی حضور دارند. همین ویژگی‌ها باعث شده آلمان به یکی از مقاصد محبوب و مطمئن برای ادامه تحصیل در اروپای مرکزی تبدیل شود. غیر از مسائل علمی، کشور آلمان فرصت‌های زیادی برای دانشجویان بین‌المللی فراهم می‌کند تا با فرهنگ و جامعه‌ای چندملیتی و پیشرفته آشنا شوند.

دانشگاه‌های دولتی آلمان تقریباً بدون شهریه‌اند و هزینه‌های پرداختی اغلب محدود به هزینه‌های ثبت‌نام و تأمین منابع آموزشی می‌شود. همچنین وجود بورسیه‌های متعدد نظیر بورسیه DAAD امکان تحصیل رایگان در آلمان را برای عده‌ای فراهم می‌کند. بیشتر دوره های تحصیلی در آلمان به زبان آلمانی برگزار می شوند، اما در مقاطع تحصیلات تکمیلی و دکترا، تعداد زیادی از دوره‌ها به زبان انگلیسی نیز در دسترس است. علاوه بر تحصیل، امکان کار پاره‌وقت برای دانشجویان  در آلمان نیز وجود دارد که به کاهش هزینه‌های زندگی کمک می‌کند.

در حالی که تحصیل در آلمان تقریباً رایگان است، هزینه‌های زندگی در این کشور یکی از مهم‌ترین جنبه‌هایی است که باید در نظر گرفته شود. بسته به شهر محل سکونت، زندگی در آلمان می‌تواند متفاوت باشد. شهرهایی مثل مونیخ یا هامبورگ گران‌تر هستند، در حالی که شهرهای کوچکتر مانند لایپزیگ یا فرایبورگ هزینه‌های کمتری دارند. به طور معمول، متقاضیان تحصیل در آلمان باید حدود 850 تا 1200 یورو در ماه برای مخارج زندگی خود نظیر اجاره خانه در نظر بگیرند.

مزایای تحصیل در آلمان

از بهترین مزایای تحصیل در آلمان می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

شهریه پایین یا رایگان در دانشگاه‌های دولتی

بسیاری از دانشگاه‌های دولتی آلمان برای دانشجویان بین‌المللی شهریه دریافت نمی‌کنند یا شهریه بسیار کمی دارند.

کیفیت بالای آموزش

دانشگاه‌های آلمان در سطح جهانی از کیفیت بالایی برخوردارند و مدارک تحصیلی آلمان در سراسر جهان معتبر هستند.

دوره‌های تحصیلی به زبان انگلیسی

بسیاری از دانشگاه‌های آلمان دوره‌های تحصیلی به زبان انگلیسی به‌ویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا ارائه می‌دهند.

فرصت‌های گسترده تحقیقاتی

آلمان با دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی پیشرفته، فرصت‌های زیادی برای دانشجویان علاقه‌مند به پژوهش فراهم می‌کند.

امکان کار دانشجویی

دانشجویان بین‌المللی می‌توانند حین تحصیل تا ۲۰ ساعت در هفته کار کنند و بخشی از هزینه‌های زندگی خود را پوشش دهند.

ویزای جستجوی کار پس از فارغ‌التحصیلی

پس از اتمام تحصیل، دانشجویان می‌توانند تا ۱۸ ماه در آلمان اقامت داشته باشند تا به دنبال کار بگردند.

اقتصاد قوی و فرصت‌های شغلی مناسب

آلمان دارای یکی از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین اقتصادهای جهان است، و فرصت‌های شغلی زیادی برای فارغ‌التحصیلان وجود دارد.

هزینه‌های تحصیل در دانشگاه‌های دولتی آلمان

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های تحصیل در آلمان این است که بیشتر دانشگاه‌های دولتی آلمان شهریه‌ای از دانشجویان بین‌المللی دریافت نمی‌کنند. در اکثر ایالت‌ها، دانشگاه‌ها شهریه‌ای بابت شرکت در دوره‌های کارشناسی و حتی کارشناسی ارشد دریافت نمی‌کنند. اما برخی هزینه‌های جانبی و اداری وجود دارند که باید پرداخت شوند، از جمله:

• هزینه ثبت‌نام یا هزینه ترمی (Semesterbeitrag): این هزینه معمولاً بین 150 تا 350 یورو در هر ترم متغیر است و شامل مواردی مثل استفاده از خدمات دانشجویی، کتابخانه ها، بلیت حمل‌ونقل عمومی (که در بسیاری از شهرها می‌تواند مدت زمان ترم دانشگاهی معتبر باشد) و هزینه‌های اداری است.
• شهریه برای برخی از دوره‌های کارشناسی ارشد غیر رایگان: در برخی دانشگاه‌ها و دوره‌های خاص (به خصوص دوره‌های کارشناسی ارشد حرفه‌ای یا مربوط به دانشگاه‌های خصوصی)، شهریه دریافت می‌شود. این شهریه می‌تواند بین 1,500 تا 30,000 یورو در سال باشد، بسته به نوع رشته و دانشگاه.

تفاوت ایالت ها در هزینه های تحصیل در آلمان

قوانین مربوط به شهریه تحصیل در آلمان توسط ایالت‌های فدرال تعیین می‌شود و این بدین معناست که تفاوت‌هایی بین ایالت‌ها وجود دارد. به عنوان مثال:

• در برخی ایالت‌ها مثل بادن-وورتمبرگ، دانشجویان غیر اتحادیه اروپا ممکن است بخشی از شهریه را پرداخت کنند که ممکن است به حدود 1,500 یورو در هر ترم برسد.
• اما در ایالت‌هایی مثل بایرن، نیدرزاکسن، یا هسن معمولاً تحصیلات در دانشگاه‌های دولتی رایگان یا تقریباً رایگان است.

هزینه‌های تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی آلمان

برخلاف دانشگاه‌های دولتی، دانشگاه‌های خصوصی آلمان معمولاً شهریه دریافت می‌کنند. این شهریه‌ها به مراتب بیشتر از دانشگاه‌های دولتی آلمان است ولی همچنان برای بسیاری از دانشجویان قابل توجیه است، به ویژه اگر دوره‌های خاص و منحصر به فردی ارائه دهند یا موقعیت‌های شغلی خوبی را تضمین کنند.

شهریه‌های دانشگاه‌های خصوصی بسته به مقطع تحصیلی و نوع رشته متغیر است. برخی از این دانشگاه‌ها مبلغی بین 5,000 تا 30,000 یورو در سال برای رشته‌هایی مانند تجارت، مدیریت و هنر دریافت می‌کنند.

هزینه های تحصیل در دانشگاه های دولتی آلمان نسبت به هزینه تحصیل در انگلستان و برخی دیگر از کشور ها کمتر است. ولی از آنجایی که در برخی رشته های تحصیلی نیاز به یادگیری زبان آلمانی است و یا برای پیدا کردن کار در آلمان باید حتما زبان آلمانی را یاد گرفت بسیاری از دانشجویان بدلیل دشواری و زمان بر بودن یادگیری زبان آلمانی سعی می کنند به یک کشور انگلیسی زبان مهاجرت کنند.

بورسیه‌های تحصیلی در آلمان

در آلمان، بورسیه‌های تحصیلی از منابع مختلفی مثل دولت، دانشگاه‌ها، مؤسسات خصوصی و سازمان‌های غیرانتفاعی ارائه می‌شوند.

1. بورسیه DAAD (Deutscher Akademischer Austauschdienst)

سرویس تبادل آکادمیک آلمان یا DAAD یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین ارائه‌دهنده‌های بورسیه تحصیلی در آلمان است. این سازمان سالانه برای هزاران دانشجو و محقق از سراسر جهان، بورسیه تحصیلی ارائه می‌کند.

• میزان کمک مالی: بورسیه DAAD هزینه کامل تحصیل در آلمان، به علاوه کمک‌هزینه ماهانه حدود 850 یورو برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و 1,200 یورو برای دانشجویان دکتری را پوشش می‌دهد.
• چه کسانی واجد شرایط هستند؟: دانشجویان بین‌المللی که به دنبال تحصیل در آلمان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا هستند.
• پوشش هزینه‌ها: شهریه، هزینه‌های زندگی، بیمه سلامت، بلیت رفت‌وبرگشت به کشور مبدأ.

2. بورسیه‌های دانشگاه‌ها

بسیاری از دانشگاه‌های آلمان برنامه‌های بورسیه تحصیلی خود را برای دانشجویان بین‌المللی ارائه می‌دهند. شرایط و میزان این بورسیه‌ها از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر متفاوت است. برخی از برنامه‌های دانشگاهی که بورسیه ارائه می‌دهند شامل بورسیه دانشگاه کلن، بورسیه دانشگاه فنی مونیخ و بورسیه دانشگاه هایدلبرگ است.

• میزان کمک مالی: بسته به دانشگاه، ممکن است شهریه کامل، بخشی از هزینه تحصیل یا کمک‌هزینه‌های مالی برای هزینه‌های زندگی را پوشش دهند.
• چه کسانی واجد شرایط هستند؟: دانشجویانی که توانایی علمی بالایی دارند، می‌توانند بسته به رشته و دانشگاه خود از این بورسیه‌ها بهره‌مند شوند.

3. بورسیه‌های دانشگاه‌های خصوصی

برخی از دانشگاه‌های خصوصی آلمان، به خصوص آنهایی که در زمینه‌های تخصصی همچون مدیریت، مهندسی، هنر و طراحی مشغول به فعالیت هستند، بورسیه‌های متعددی به دانشجویان مستعد خارجی ارائه می‌دهند. این بورسیه‌ها ممکن است شامل تخفیفات جزئی یا کلی برای هزینه‌های تحصیل باشد.

4. بورسیه تحصیلی از سوی بنیادها و نهادهای خصوصی

علاوه بر دولت و دانشگاه‌ها، بسیاری از بنیادهای خصوصی و نهادهای تحقیقاتی نیز به دانشجویان خارجی کمک‌های مالی برای تحصیل در آلمان  ارائه می‌دهند. برای مثال، بنیاد فردریش ایبرت و بنیاد ماکس پلانک از جمله موسساتی هستند که به دانشجویان، به ویژه در رشته‌های علوم انسانی و تحقیقات علمی، بورسیه اعطا می‌کنند.

شرایط گرفتن پذیرش از دانشگاه‌های آلمان

دریافت پذیرش از دانشگاه‌های آلمان، به ویژه برای دانشجویان بین‌المللی، فرایندی مرحله به مرحله و نیازمند تهیه مدارک مشخصی است. هرچند شرایط ورود به دانشگاه‌های مختلف در آلمان ممکن است متفاوت باشد، اما به طور کلی چندین مرحله و شرایط عمومی برای اکثر دانشگاه‌ها وجود دارد.

تحقیق درباره دانشگاه‌ها و رشته‌های تحصیلی

اولین قدم برای گرفتن پذیرش از دانشگاه‌های آلمان تحقیق درباره‌ی دانشگاه‌ها و برنامه‌های تحصیلی مناسب است. شما باید:

• مطالعه جزئیات رشته‌های تحصیلی
• بررسی شرایط ورود به هر دانشگاه:

تهیه و ترجمه مدارک تحصیلی

یکی از مهم‌ترین مراحل در اخذ پذیرش و شروع تحصیل در آلمان، تهیه مدارک تحصیلی است. بسته به مقطعی که متقاضی آن هستید، دانشگاه‌ها مدارک مختلفی را از شما درخواست خواهند کرد. به طور کلی اصلی‌ترین مدارک شامل موارد زیر هستند:

• مدرک دیپلم و ریزنمرات دبیرستان برای متقاضیان کارشناسی.
• مدرک کارشناسی و ریزنمرات برای متقاضیان کارشناسی ارشد.
• مدارک تحصیلی قبلی از جمله مدارک دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و هر گونه مدارک مربوط به دوره‌های پژوهشی یا تخصصی برای متقاضیان دکترا.

تمام مدارک باید توسط مترجم رسمی به زبان آلمانی یا انگلیسی ترجمه شوند. برخی دانشگاه‌ها ممکن است نیاز به تأییدیه مدارک از سازمان‌های مربوط به ارزشیابی مدارک مانند ZAB (مرکز ارزشیابی مدارک در آلمان) داشته باشند.

مدرک و نمره زبان معتبر

متقاضیان تحصیل در آلمان معمولاً باید مدرک معتبری از تسلط به زبان آلمانی یا انگلیسی (بسته به زبان تدریس دوره) ارائه دهند.

• برای دوره‌هایی که به زبان آلمانی برگزار می‌شوند: متقاضیان باید یکی از مدارک معتبر زبان آلمانی مانند TestDaFیا DSH را ارائه دهند. سطح زبان باید حداقل در حد B2 یا C1 (بسته به رشته) باشد.
• برای دوره‌هایی که به زبان انگلیسی برگزار می‌شوند: متقاضیان نیاز به مدرک TOEFLیا IELTS دارند. نمره قابل قبول در این آزمون‌ها نیز ممکن است بسته به دانشگاه و برنامه تحصیلی متفاوت باشد، اما نمره کلی معمولاً بین 6.5 تا 7.5 برای آیلتس و 85 تا 100 برای تافل پذیرفته می‌شود.

تهیه انگیزه‌نامه (Letter of Motivation)

انگیزه‌نامه تحصیلی یکی از مهم‌ترین بخش‌های درخواست پذیرش تحصیل در آلمان است. در این نامه، که معمولا بین 500 تا 1000 کلمه است، باید توضیح دهید که چرا می‌خواهید در رشته مورد نظر و آن دانشگاه تحصیل کنید. نکاتی که باید در انگیزه‌نامه به آن اشاره کنید:

• چرا تحصیل در آلمان و چه کمکی به شما می کند.
• علت علاقه‌مندی شما به آن رشته تحصیلی.
• برنامه‌هایی که برای استفاده از تحصیلات خود دارید.
• چرا آن دانشگاه و آلمان را برای ادامه تحصیل انتخاب کرده‌اید.

توصیه‌نامه (Letters of Recommendation)

بیشتر دانشگاه‌های برجسته در آلمان، به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا)، از دانشجویان درخواست یک یا دو توصیه‌نامه می کنند. این توصیه‌نامه‌ها باید از اساتید یا کارفرمایان قبلی شما تهیه شوند که توانمندی‌ها و توانایی‌های شما را تأیید می‌کنند.

ارسال درخواست از طریق Uni-assist یا سامانه دانشگاه

اکثر دانشگاه‌های آلمان عضوی از سیستم Uni-assist هستند که نقش واسطه برای بررسی مدارک اولیه شما را بازی می‌کند. در این مرحله باید:

• در سامانه Uni-assist یا وبسایت دانشگاه ثبت‌نام کنید.
• مدارک مورد نیاز را به صورت آنلاین آپلود کنید.
• هزینه بررسی مدارک را پرداخت کرده و منتظر تأیید آنها باشید.

همانطور که پیش تر نیز گفته شد، برخی از دانشگاه‌های آلمان سیستم پذیرش داخلی خودشان دارند که در این صورت باید مستقیماً به آنها درخواست دهید.

بهترین دانشگاه‌های آلمان برای تحصیل (تاپ 10)

بهترین دانشگاه های آلمان عبارتند از:

1. دانشگاه فنی مونیخ (Technical University of Munich)
2. دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ (Ludwig Maximilian University of Munich)
3. دانشگاه روپرشت-کارل هایدلبرگ (Heidelberg University)
4. دانشگاه هومبولت برلین (Humboldt University of Berlin)
5. دانشگاه آزاد برلین (Freie Universität Berlin)
6. دانشگاه فنی آخن (RWTH Aachen University)
7. دانشگاه برلین (Berlin Institute of Technology) یا دانشگاه فنی برلین
8. دانشگاه فرایبورگ (University of Freiburg)
9. دانشگاه اشتوتگارت (University of Stuttgart)
10. دانشگاه گئورگ-آگوست گوتینگن (University of Göttingen)

اخذ ویزای تحصیلی آلمان، شرایط و مدارک

شرایط، مدارک مورد نیاز و روند اخذ ویزای تحصیلی آلمان برای ایرانیان به طور کامل به شرح زیر است:

برای اخذ ویزای تحصیلی آلمان، دانشجویان ایرانی باید شرایط زیر را داشته باشند:

پذیرش از دانشگاه یا موسسه آموزشی معتبر در آلمان

اولین و مهم‌ترین شرط برای اخذ ویزای تحصیلی آلمان، داشتن پذیرش تحصیلی از یکی از دانشگاه‌ها یا مؤسسات آموزشی آلمان است. این پذیرش می‌تواند برای دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکترا باشد.

اثبات تمکن مالی

دانشجویان باید اثبات کنند که توانایی پوشش هزینه‌های زندگی و تحصیل خود را در طول مدت اقامت در آلمان دارند. معمولاً مبلغ مورد نیاز برای اثبات تمکن مالی حدود ۱۱,۲۰۸ یورو (برای سال ۲۰۲۴) است که باید در یک حساب مسدود شده (Blocked Account) موجود باشد. این مبلغ نشان‌دهنده توانایی دانشجو برای تأمین هزینه‌های زندگی و تحصیل در آلمان برای یک سال است.

مدرک زبان

بسته به زبان دوره تحصیلی (آلمانی یا انگلیسی)، دانشجو باید مدرک زبان معتبر ارائه دهد. برای دوره‌های به زبان آلمانی، مدارک زبان مورد قبول شامل TestDaF یا DSH است. برای دوره‌های به زبان انگلیسی، مدارک IELTS یا TOEFL مورد نیاز است.

شرایط کار حین تحصیل در آلمان برای تأمین هزینه‌ها

یکی از مزایای مهم تحصیل در آلمان این است که دانشجویان بین‌المللی این امکان را دارند که حین تحصیل به صورت پاره‌وقت کار کنند. طبق قوانین آلمان:

• دانشجویان می‌توانند 120 روز کامل یا 240 نصفه روز در سال کار کنند.
• دستمزدهای کارهای دانشجویی بین 9 تا 15 یورو در ساعت متغیر است و می‌تواند به تامین بخشی از هزینه‌های زندگی کمک کند.

در عین حال، کار دانشجویی حین تحصیل در آلمان این فرصت را فراهم می‌کند تا دانشجویان تجربه عملی در بازارکار آلمان کسب کنند و با محیط حرفه‌ای این کشور بیشتر آشنا شوند.

مقایسه تحصیل در آلمان با انگلستان

در ادامه به مقایسه تحصیل در آلمان و انگلستان می پردازیم تا با بررسی این دو بتوانید بهتر تصمیم بگیرید که کدام را انتخاب کنید.

مزایای تحصیل در آلمان نسبت به تحصیل در انگلستان

• هزینه تحصیل، دانشگاه‌های دولتی تقریباً رایگان هستند (حدود 200 تا 300 یورو در ترم).
• هزینه زندگی، نسبتاً مقرون‌به‌صرفه (800-1000 یورو در ماه)، در مقایسه با سایر کشورهای اروپای غربی.
• اجازه کار دانشجویی، دانشجویان می‌توانند تا 120 روز کامل یا 240 نیم‌روز در سال کار کنند.
• کیفیت آموزشی، دانشگاه‌های معتبر جهانی و تخصص‌های پیشرفته در رشته‌های فنی و مهندسی.
• اقامت پس از تحصیل، امکان 18 ماه اقامت برای جستجوی کار بعد از پایان تحصیل.
• راه سریع‌تر برای اقامت دائم، پس از تحصیل و 2 سال کار می‌توان برای اقامت دائم اقدام کرد.
• جاب مارکت قوی صنایع مهندسی، تکنولوژی و تحقیقاتی به نیروی کار ماهر نیاز دارند.

معایب تحصیل در آلمان نسبت به تحصیل در انگلستان

• زبان، اکثر دوره‌ها به زبان آلمانی هستند. برای زندگی و کار، دانش زبان آلمانی ضروری است.
• ویزای تحصیلی، نیاز به اثبات تمکن مالی (حدود 11,000 یورو در حساب بلوکه شده)، پروسه ویزا ممکن است چند ماه طول بکشد.
• رقابت بالا، ورود به بعضی از دانشگاه‌های دولتی به دلیل رایگان بودن ممکن است بسیار رقابتی باشد.

مزایا تحصیل در انگلستان نسبت به تحصیل در آلمان

• زبان، تحصیل در انگلستان در تمام دوره‌ها به زبان انگلیسی است، که فرصت خوبی برای بهبود مهارت زبان انگلیسی و استفاده در سرتاسر جهان است.
• دانشگاه‌های معروف، دانشگاه‌هایی مانند آکسفورد، کمبریج و دیگر دانشگاه‌های راسل گروپ جزو بهترین‌های جهان هستند.
• طول دوره:، کارشناسی معمولاً 3 ساله و کارشناسی ارشد یکساله است که به صرفه‌جویی در زمان و هزینه کمک می‌کند.
• فرصت‌های شغلی، بازار کار قوی به خصوص در حوزه‌های مالی، تکنولوژی و خدمات، به ویژه در شهرهایی مثل لندن، منچستر، شفیلد و بیرمنگهام.
• ویزای کاری پس از فارغ‌التحصیلی، امکان دریافت ویزای 2 ساله برای جستجوی کار  (Post-Study Work Visa)

معایب تحصیل در انگلستان نسبت به تحصیل در آلمان

• هزینه تحصیل در انگلستان، شهریه برای دانشجویان خارجی بسیار بالاست، به‌ویژه در دانشگاه‌های معتبر (حدود 10,000 تا 38,000 پوند در سال).
• هزینه زندگی، هزینه‌های زندگی در انگلستان بالا است، به ویژه در شهرهایی مانند لندن (حدود 1,200-1,800 پوند در ماه).
• اقامت دائم:، مسیر اخذ اقامت دائم انگلستان نیاز به 5 سال اقامت قانونی در این کشور و تمدید ویزا دارد.

سوالات متداول